İDARİ YARGIDA TERDİTLİ (ALTERNATİF İSTEMLİ) DAVA AÇILABİLİR Mİ?

İdari Yargıda Alternatif İstemli yani Terditli Dava Açılabilir mi?

İdari yargıda alternatif istemli dava nedir? İdari yargıda terditli dava açılabilir mi? Terditli dava açmanın sonuçları nedir? Terditli davada dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?

Bu yazımızda özellikle idari yargıda sıkça yapılan hatalardan biri olan terditli davalar üzerinde duracağız. Özellikle idari yargıda süreler çok önemli olduğu için, süreleri kaçırarak hak kaybına uğramamak için terditli dava hususu önem arz etmektedir.

İdari yargıda alternatif istemli dava nedir? İdari yargıda terditli dava açılabilir mi? Terditli dava açmanın sonuçları nedir? Terditli davada dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?

1. Terdit (Alternatif İstemli) Nedir?

Terdit kelimesi arapça kökenli bir kelime olup TDK'da "Yazıda beklenmedik bir sonuçla karılaşma olarak tanımlanmıştır. Ayrıca terdit, reddetme, geri çevirme veya bir ifadeyi iki farklı ihtimalle anlatma olarak da tanımlanmıştır.

2. Terditli Dava Nedir?

Dava dilekçesinde terditli yani alternatif istemli talepte bulunarak dava dilekçesi hazırlayarak dava açılması anlamına gelmektedir. Özellikle İdari Yargıda dava dilekçesinin usulleri çok net ve keskin çizgilerle belirtilmiştir. Bu sınırların dışına çıkmak dava dilekçesinin reddine sebep olarak hak kaybına uğranmasına da sebep olabilecektir. Terditli talep " bu yönde talebimiz vardır ama talep yerinde görülmezse şu şekilde bir talebimiz vardır" gibi cümlelerle talepte bulunmak veya "bu yönde bir talebimiz var veya şu yönde bir talebimiz var" gibi cümlelerle dava dilekçesinde taleplerde bulunmak terditli dava olarak kabul edilmektedir. Danıştayın vermiş olduğu bir kararda terdit örneği verecek olursak; “ Yönetmeliğin iptaline, bu uygun görülmediği takdirde 5.000 TL maddi, 10.000 TL manevi zararının tazminine karar verilmesi istemiyle açılan davada; istemin şarta bağlanması ya da talebinin mümkün olmaması halinde başka bir istemde bulunulması, başka bir deyişle terditli (basamaklı) dava açılması mümkün olmadığından, İYUK 3. maddeye uygun bulunmayan dava dilekçesinin reddine “ (Danıştay 12. Daire, 06.10.2015, E:2015/3722, K:2015/4980)

3. Yasal Dayanak

2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu İdari Yargılamada uyulması gereken usullere ve özellikle dilekçede dikkat edilmesi gereken hususlara yer vermiştir. İdari Yargılama Usulü Kanunun'da ilgili maddeler aşağıdaki gibi sıralanmıştır.

Madde 2 – 1. (Değişik: 10/6/1994-4001/1 md.) İdari dava türleri şunlardır: a) (İptal: Anayasa Mahkemesinin 21/9/1995 tarihli ve E:1995/27, K:1995/47 sayılı kararı ile; Yeniden Düzenleme: 8/6/2000-4577/5 md.) İdarî işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan iptal davaları, b) İdari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan tam yargı davaları, c) (Değişik: 18/12/1999-4492/6 md.) Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan her türlü idari sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davalar. 2. İdari yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlıdır. İdari mahkemeler; yerindelik denetimi yapamazlar, yürütme görevinin kanunlarda ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak, idari eylem ve işlem niteliğinde veya idarenin takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı veremezler.3 3. (Mülga: 2/7/2018 - KHK-703/185 md

Madde 3 – 1. (Değişik: 10/6/1994-4001/2 md.) İdari davalar, Danıştay, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle açılır. 2. Dilekçelerde; a) Tarafların ve varsa vekillerinin veya temsilcilerinin ad ve soyadları veya unvanları ve adresleri ile gerçek kişilere ait Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası,4 b) Davanın konu ve sebepleri ile dayandığı deliller, c) Davaya konu olan idari işlemin yazılı bildirim tarihi, d) Vergi, resim, harç, benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarına ilişkin davalarla tam yargı davalarında uyuşmazlık konusu miktar, e) Vergi davalarında davanın ilgili bulunduğu verginin veya vergi cezasının nevi ve yılı, tebliğ edilen ihbarnamenin tarihi ve numarası ve varsa mükellef hesap numarası, Gösterilir. 3. Dava konusu kararın ve belgelerin asılları veya örnekleri dava dilekçesine eklenir. Dilekçeler ile bunlara ekli evrakın örnekleri karşı taraf sayısından bir fazla olur.

Madde 5 – (Değişik: 10/6/1994-4001/3 md.) 1. Her idari işlem aleyhine ayrı ayrı dava açılır. Ancak, aralarında maddi veya hukuki yönden bağlılık yada sebep-sonuç ilişkisi bulunan birden fazla işleme karşı bir dilekçe ile de dava açılabilir. 2. Birden fazla şahsın müşterek dilekçe ile dava açabilmesi için davacıların hak veya menfaatlerinde iştirak bulunması ve davaya yol açan maddi olay veya hukuki sebeplerin aynı olması gerekir." denilmiştir.

İdari yargıda kural olarak her idari işleme karşı ayrı ayrı dava açılmalıdır. Ama kanun bu durumun istisnası olarak aralarında maddi veya hukuki yönden bağlılık ya da sebep sonuç ilişkisi bulunan birden fazla işleme karşı bu durumda bir dilekçe ile dava açılabileceğini belirtmiştir. Aralarında kanunda belirtilen bağın bulunmadığı hallerde tek dilekçe ile dava açılamayacağı açıktır. Bu bağ bulunmadan farklı taleplerle yazılacak dilekçe terditli olacaktır.

4. İdari Yargıda Terditli Dava Açılabilir mi?

İdari Yargılama Usulü Kanunu 3. Madde ve 5. Madde gereği İdari Yargıda terditli dava açılması mümkün değildir. İlk talebin mahkeme tarafından kabul görmemesi durumunda, devamında gelen talebin kabul görmesinin istenmesi yönünde kurulan dava türünden İdari Yargıda kanunda bahsedilen sınırlar dışında bir dava tesis edilmesi mümkün değildir.

5. İdari Yargıda Terditli Dava Açılırsa Ne Olur?

İdari Yargıda terditli dava açılması durumunda İdari Yargılama Usulü Kanunu 14. maddesinin 3. fıkrasında " 3. (Değişik: 5/4/1990-3622/5 md.) Dilekçeler, Danıştayda daire başkanının görevlendireceği bir tetkik hakimi, idare ve vergi mahkemelerinde ise mahkeme başkanı veya görevlendireceği bir üye tarafından: a) Görev ve yetki, b) İdari merci tecavüzü, c) Ehliyet, d) İdari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı, e) Süre aşımı, f) Husumet, g) 3 ve 5 inci maddelere uygun olup olmadıkları, Yönlerinden sırasıyla incelenir." denilerek dava dilekçesinin mahkeme tarafından 3. ve 5. maddelere uygun olup olmadığı re'sen incelemeye tabi tutulacaktır. Bu inceleme sonrasında dilekçede usule uygun olmayan durumlar üzerine İdari Yargılama Usulü Kanunu;

Madde 15 – 1. (Değişik: 5/4/1990-3622/6 md.) Danıştay veya idare ve vergi mahkemelerince yukarıdaki maddenin 3 üncü fıkrasında yazılı hususlarda kanuna aykırılık görülürse, 14 üncü maddenin;

a) 3/a bendine göre adli (…)11 yargının görevli olduğu konularda açılan davaların reddine; idari yargının görevli olduğu konularda ise görevli veya yetkili olmayan mahkemeye açılan davanın görev veya yetki yönünden reddedilerek dava dosyasının görevli veya yetkili mahkemeye gönderilmesine,

b) 3/c, 3/d ve 3/e bentlerinde yazılı hallerde davanın reddine,

c) 3/f bendine göre, davanın hasım gösterilmeden veya yanlış hasım gösterilerek açılması halinde, dava dilekçesinin tespit edilecek gerçek hasma tebliğine,

d) 3/g bendinde yazılı halde otuzgün içinde 3 ve 5 inci maddelere uygun şekilde yeniden düzenlenmek veya noksanları tamamlanmak yahut (c) bendinde yazılı hallerde, ehliyetli olan şahsın avukat olmayan vekili tarafından dava açılmış ise otuzgün içinde bizzat veya bir avukat vasıtasıyla dava açılmak üzere dilekçelerin reddine,

e) 3/b bendinde yazılı halde dilekçelerin görevli idare merciine tevdiine, Karar verilir.

2. Dilekçelerin görevli mercie tevdii halinde, Danıştaya veya ilgili mahkemeye başvurma tarihi, merciine başvurma tarihi olarak kabul edilir.

3. Dilekçelerin 3 ncü maddeye uygun olmamaları dolayısıyla reddi halinde yeni dilekçeler için ayrıca harç alınmaz. 4. (Değişik: 10/6/1994-4001/7 md.) İlk inceleme üzerine Danıştay veya mahkemelerce verilen; bu maddenin 1/a bendinde belirtilen idari yargının görevli olduğu konularda davanın görev ve yetki yönünden reddine ilişkin kararlarla, 1/c bendinde yazılı gerçek hasma tebliğ ve 1/d bendindeki dilekçe red kararları dışında, ilgisine göre istinaf ya da temyiz yoluna başvurulabilir.12 5. (Ek: 5/4/1990-3622/6 md.) 1 inci fıkranın (d) bendine göre dilekçenin reddedilmesi üzerine, yeniden verilen dilekçelerde aynı yanlışlıklar yapıldığı takdirde dava reddedilir."

Terditli dava açılması durumunda İdari Yargılama Usulü Kanunu 15. Maddesinin 5. fıkrasına göre dilekçenin İdari Yargılama Usulü Kanunu 3. ve 5. Maddesine göre uygun şekilde yeniden düzenlenmek veya noksanları tamamlanmak üzere 30 gün süre verilecektir. Bu süre zarfında eksikler veya noksanlıklar giderilerek hazırlanacak yeni bir dilekçe verilebilecektir.

Danıştay 8. Daire Başkanlığı         2022/2513 E.  ,  2022/3527 K.

"İçtihat Metni"

T.C.DANIŞTAY SEKİZİNCİ DAİRE Esas No : 2022/2513Karar No : 2022/3527DAVACI : ...DAVALILAR : 1- ... Bakanlığı2- ...3- ... BaşkanlığıDAVANIN ÖZETİ : Davacının ... Eğitim Merkezi sınavında ön başvuru aşamasında sıralamaya girememesi işlemi ile bu işlemin dayanağı olan 21/12/2021 tarih ve 31696 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan ... Giriş Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin tümden veyahut bu yerinde görülmezse Polis Meslek Eğitim Merkezleri Giriş Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile birlikte 06/06/2015 tarih ve 29378 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Polis Meslek Eğitim Merkezleri Giriş Yönetmeliği’nin 7. maddesinin 3. fıkrasında yapılan değişikliğin iptali istemidir.DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : ...DÜŞÜNCESİ : 2577 sayılı Kanunun 3. maddesine uygun bulunmayan dava dilekçesinin reddi gerektiği düşünülmektedir.TÜRK MİLLETİ ADINAHüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 14. maddesi uyarınca dava dosyası incelenerek işin gereği görüşüldü.İNCELEME VE GEREKÇE:USUL YÖNÜNDEN:2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinde, idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan iptal davaları ve idari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan tam yargı davaları idari dava türleri olarak belirtilmiş, maddenin 2. fıkrasında ise, idari yargı yetkisinin, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olduğu, idari mahkemelerin; yerindelik denetimi yapamayacağı, yürütme görevinin kanunlarda gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak, idari eylem ve işlem niteliğinde veya idarenin takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı veremeyeceği, 3. maddesinin 1. fıkrasında; idari davaların, Danıştay, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle açılacağı; 2. fıkrasında, dilekçelerde davanın konusu ve sebepleri ile dayandığı delillerin gösterileceği; 3. fıkrasında, dava konusu kararın ve belgelerin asılları veya örneklerinin dava dilekçesine ekleneceği, dilekçeler ile bunlara ekli evrakın örneklerinin karşı taraf sayısından bir fazla olacağı; 14. maddesinin 3. fıkrasının (g) bendinde, dilekçeler üzerinde bu Kanun'un 3. maddesine uygun olup olmadığı yönünden inceleme yapılacağı; 15. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinde, bu yönlerden Kanuna aykırılık görülür ise otuz gün içinde 3. maddeye uygun şekilde yeniden düzenlenmek veya noksanları tamamlanmak üzere dilekçelerin reddine karar verileceği; 15. maddesinin 5. fıkrasında, bu yönlerden dilekçenin reddedilmesi üzerine yeniden verilen dilekçelerde aynı yanlışlıklar yapıldığı takdirde davanın reddedileceği hükümlerine yer verilmiştir.Dava dilekçesinin incelenmesinden, dilekçenin konu ve sonuç kısmında; 21/12/2021 tarih ve 31696 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Polis Meslek Eğitim Merkezleri Giriş Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin tümden veyahut bu yerinde görülmezse Polis Meslek Eğitim Merkezleri Giriş Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile birlikte 06/06/2015 tarih ve 29378 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Polis Meslek Eğitim Merkezleri Giriş Yönetmeliği’nin 7. maddesinin 3. fıkrasında yapılan değişikliğin iptali istenilerek davanın açıldığı anlaşılmaktadır.İdari yargıda terditli dava açılması mümkün değildir. Davacı tarafından dava dilekçesinin konu ve sonuç kısmında terditli (birden fazla istemle açılıp, birisi olmadığı takdirde diğerine karar verilmesi yolunda) istemle dava açıldığı açık olup, bu haliyle düzenlenen dava dilekçesinin 2577 sayılı Kanun'un 3. maddesine uygun bulunmamıştır.Bu durumda, davacı tarafından davanın konusunun açık ve net olarak ortaya konulması gerekmekte olup; seçenekli ya da dava konusu istemin tespitinin yargı yerine bırakılması gibi istemlerin, uyuşmazlık konusunu belirsiz kılacağından 2577 sayılı Kanun'un 3. maddesine uygun bulunmayacağı açıktır.Ayrıca dava dilekçesinin yenilenmesi durumunda, kamu tüzel kişiliğine haiz olmayan Polis Akademisi Başkanlığının da hasım konumundan çıkarılması gerekmektedir.KARAR SONUCU:Açıklanan nedenlerle;1. 2577 sayılı Kanunun 3. maddesine uygun bulunmayan DAVA DİLEKÇESİNİN aynı Kanunun 15. maddesinin 1/d bendi uyarınca bu kararın tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içerisinde usulüne uygun biçimde düzenlenecek dilekçe ile yeniden dava açılabilmek üzere REDDİNE,2. Yeniden açılacak dava için ayrıca harç alınmayacağının ve aynı yanlışlıkların yapılması halinde davanın reddine karar verileceğinin bildirilerek, dilekçenin bir örneğinin davacıya gönderilmesine,3.Davanın yenilenmemesi durumunda kullanılmayan posta gideri ile ...-TL yürütmenin durdurulması harcının istemi halinde davacıya iadesine,26/05/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.